حمل و نقل کانتینری و انواع و ابعاد آن
پیشینه کانتینر
وقتی Mcleanبیست ساله درسال 1935یک کامیون دست دوم به قیمت 120دلار خرید هرگز فکر نمی کرد که در آینده ای نزدیک او وارد بازار کشتیرانی شود وبعدها او را پدر کانتینریزاسیون به نامند، بعدها با برادر و خواهر خود یک شرکت حمل ونقل (باربری سابق ) تأسیس کرد وخودش هم به عنوان یکی از رانندگان آن شروع به کار کرد ،2 سال بعد یعنی درسال 1937 وقتیکه او درکنار اسکله منتظر تخلیه عدل های پنبه از کامیونش بود ،به کندی تخلیه عدل های پنبه از کامیون که توسط کارگران بندر انجام می شد معترض بودودرحالی که از کندی عملیات تخلیه به شدت عصبانی بود با خودش فکر میکرد(( نمیشودبه جای این عملیات خسته کننده وزمان بر ، تمام عدل های پنبه یکباره به داخل کشتی حمل ودر مقصد نیز یک جا تخلیه میگردید ؟)) او درسال 1955 شرکت حمل ونقل را فروخت و وارد بازار کشتیرانی شد وهمان زمان یعنی 1955 درخطوط کشتیرانی خودش وبرای اولین بار 58 کانتینر 35 فوت را بر روی عرشه یکی از کشتی هایش حمل کرد و پهنة دریا را شکافت.
اکنون 52 سال ازآن تاریخ میگذرد وکانتینر نه تنها درحمل ونقل دریائی بلکه اگربا دقت نگاه کنیم تمام زندگی را تحت تأثیر قرارداده است ،از ویژگی های حمل ونقل کانتینری ،حمل ونقل ارزان ، مطمئن وایمن کالا را میتوان نام برد. بقول یکی از مدیران بزرگترین ناوگان حمل ونقل کانتینری دنیا، هزینه حمل ونقل یک تلویزیون از کره جنوبی تا کپنهاگ حدود 15 دلار است درحالیکه هزینه حمل ونقل همان تلویزیون از بندر تا مرکز فروش در کپنهاگ همان 15 دلار است. آیا تا به حال فکر کرده اید اگر پدیده ای به نام کانتینر نبود همین کامپیوتر جلوی شما به چه قیمتی به دست شما میرسید؟ آمارها نشان میدهد حجم تجارت دریایی جهانی درسال 1384 حدود 7 میلیارد تن بوده است که 400.000.000 تن آن سهم حمل ونقل کانتینر بوده است وپیش بینی میشود این رقم تا سال 2010 به 520.000.000 تن برسد، آنچه که مسلم است درطول 52 سالی که از تولد کانتینر درجهان گذشته است حمل ونقل کانتینری مراحل مختلف زیر را پشت سر گذاشته است.
مرحلة اول : جایگزین شدن کشتی های کانتینری به جای کشتی های حمل کالاهای عمومی که منجر به ایمنی بیشتر وجلوگیری از صدمه دیدن وکاهش تعرفة بیمه کالا گردید .
مرحلة دوم : کاهش هزینه حمل ونقل کانتینر به دلیل افزایش ظرفیت حمل کشتی های کانتینر بر و نیز افزایش سرعت آنها بود .
اگر چه امروزه کشتی های کانتینر بر پا نا ماکس با ظرفیت بیش از TEU 9000 در حمل ونقل دریایی دنیا فعال هستند ولی گزارش ها حکایت از آن دارد که پس از کشتی های پانا ماکس بزودی کشتی هایی با ظرفیت بیشتری بنام سوئز ماکس و مالاگا ماکس وارد حمل ونقل دریایی کانتینری خواهند شد. کشتی های کانتینر بر با ظرفیت TEU 12500 با آبخور 5/14 و عرض بیش از 50 متر که قادر خواهند بود از کانال سوئز عبور کنند و به همین دلیل آنان را سوئز ماکس نامیده اند ظرفیت سوئز ماکس به نسبت پانا ماکس های موجود بیش از 30% خواهد بود ،ولی اعجاب انگیز تر کشتی هایی با ظرفیت TEU 18000 می باشند که درحال ساخت بوده وبا آبخوری درحدود 21 متر قادر می باشد از تنگه مالاگا بگذرند و اصطلاحاً به آنها مالاگا ماکس گویند،مالا گا ماکس ها در مقایسه با پانا ماکس ها از ظرفیتی حدود دو برابر برخوردار می باشند .
درمنطقه ای که ما زندگی می کنیم بنادر جبل علی و رشید در امارات و شهید رجائی بندرعباس بعنوان بنادر تخلیه وبارگیری کانتینری به شمار میروند ، دو بندر پر ترافیک امارت یعنی جبل علی و رشید تا پایان سال 2005 نزدیک به میلیون ها کانتینر تخلیه کرده اند. بندر شهید رجائی ایران از رده 94 جهان از لحاظ کانتینری ظرف چند سال گذشته به رده 65 صعود کرده است که باتوجه به طرح توسعة این بندر که بین 5-3 سال آینده اجراء خواهدشد ظرفیت کانتینری آن از TEU 5/1 میلیون به TEU 5/5 خواهد رسید درسالهای گذشته حدود 70% از کالاهای کانتینری ایران وارد بنادر امارات می شدوتنها چیزی حدود 30% مستقیماً وارد بنادر ایران میگردید ،خوشبختانه با تلاش هایی که درچندسال اخیر در بنادر کشور و بویژه بندر شهید رجائی انجام شده است درحال حاضر تنها 30% از کالاهای کانتینری کشور از طریق جبل علی امارات وپس از بارگیری مجدد وارد بنادر کشور می شود، به عبارت دیگر با توسعه خطوط لاینری دربنادر کشور ،ما شاهدآن هستیم که بیش از 70% کالاهای کانتینری کشور ،مستقیماً وارد بنادر ایران بویژه بندر شهید رجائی میگردد ،امید است باتوجه به قرار گرفتن کشور در مسیرهای اصلی ترانزیتی از جمله کریدور شمال – جنوب وکریدور شرق به غرب وهمچنین موقعیت ژئو پلتیکی ایران ،ما شاهد افزایش چشمگیر عملیات تخلیه وبارگیری کالاهای کانتینری در بنادر کشور باشیم
* آشنایی با اینکه حمل با کانتینر دارای چه مزایایی می باشد و شناخت انواع مختلف آن
* آشنایی با شیوه های تخلیه و بارگیری در کانتینر
* آشنایی با انواع کشتی های مخصوص حمل در حمل کالا با کانتینر
* آشنایی با خسارت وارده به کانتینر
* آشنایی با ترمینالهای کانتینر در مبادی ورودی ایران
آشنایی با اینکه حمل با کانتینر دارای چه مزایایی می باشد و شناخت انواع مختلف آن
پیشرفت تکنولوژی در زمینه حمل و نقل باعث گردیده تا متصدیان حمل و نقل تمام سعی و کوشش خود را بکار برند تا محمولات سریعتر و سالمتر به مقصد برسد.یکی از این پدیده ها که باعث تسهیل حمل و نقل بین المللی می گردد حمل کالا بوسیله کانتینر( Container)است.اصولا استفاده از کانتینر از اواسط دهه ۱۹۶۰ رایج گردید.اصولا کانتینرهای استاندارد از سال ۱۹۶۵ به بعد وارد بازار حمل و نقل گردیده و مورد استفاده قرار گرفت و باعث شد تا هزینه های حمل و نقل و بسته بندی کاهش پیدا کند.
مزایای حمل با کانتینر
۱-۱ کاهش خسارت ناشی از شکستگی ٬ خراب شدن یا سرقت مورد بیمه
۲-۱ کاهش هزینه های بسته بندی ٬ تخلیه و بارگیری کالای مورد بیمه
۳-۱ حمل یکجای مورد بیمه در کانتینر با توجه به ظرفیت آن
۴-۱ حمل با کانتینر امکان تحویل کالا را از محل تولید به مصرف ممکن میسازد (Door to Door)
۵-۱ حمل با کانتینر سرعت کار بار گیری و تخلیه را افزایش می دهد.
مزایای یکپارچه سازی کالا در حمل با کانتینر
۱-۲ حذف جابجایی سنتی کالا از سیستم حمل و نقل
۲-۲ حداکثر بهره گیری از فضای مفید وسایل حمل
۳-۲ تسهیل در آماده سازی کشتی برای عملیات بارگیری و تخلیه
۴-۲ ممانعت از بارگیری اضافی(Over storage) در وسیله حمل
۵-۲ ایجاد ایمنی و تعادل بهتر و سریعتر در کشتی
۶-۲ کاهش مبادله اسناد مربوط به کالا که باعث وقفه و معطلی در عملیات بارگیری و تخلیه می گردد.
اصولا سیستم حمل و نقل بین المللی کلیه این کوششها و مساعی را بدین جهت مبذول می دارد که بتواند از سرمایه گذاری های انجام شده در این سیستم بهترین بهره برداری را بنماید.
بسیاری از کارشناسان سیستم حمل و نقل براین عقیده اند که پیدایش کانتینر در واقع همان انقلاب تکنو لوژیکی در صنعت حمل و نقل بوده است.«اگر فرض کنیم حمل کالا بوسیله کانتینر اتفاق افتاده و تمام شده باشد ٬ توسعه آن هنوز ادامه داردو در دهه آینده با سرعت زیادتری شکل تکمیلی خود را طی خواهد کرد و مسیر های جایگزینی ٬ تغییر در توازن کالا های وارده و صادره و نوع تکنو لوژی و عملیات مورد بهره برداری از جمله عواملی است که ریسک سر مایه گذاری این سیستم را بالا می برد.در مورد کشور خودمان نخست باید بررسی کرد که چند درصد از مبادلات بین المللی ایران را کالاهای قابل حمل با کانتینر تشکیل می دهد و سهم فعلی مبادله کالا با کانتینر چه فاصله ایی با این درصد از مبادلات دارد؟ جالب است بدانیم که کانتینر بعنوان محفظه ٬ متعلق به خط کشتیرانی است یا خط کشتیرانی آن را از مالکش اجاره کرده است. باید در هر مسیر تجاری محاسبه شود که تعداد دفعاتی که کانتینر از مبداء اولیه پر شده و پس از تخلیه در مقصد نهایی٬ به مبداء اولیه باز می گردد چند بار در سال است».
انواع کانتینر
همانطور که قبلا اشاره کردیم٬ کانتینر ها از بدو پیدایش خود ٬ یعنی حدود نیم قرن قبل تاکنون تحولات ساختاری فراوانی را پشت سر گذاشته اند. کانتینرها ابتدا از چوب ساخته می شد که هنوز نوع چوبی آن وجود دارد. امروزه اغلب کانتینرها از آهن ساخته شده است. کانتینر هایی که از فایبر گلاس ساخته شده وجود دارد که ضمن مقاوم بودن بسیار سبک و جابجایی آن ساده تر است.در سالهای اخیر کانتینر هایی از جنس آلومینیوم به بازار عرضه شده که بسیار مقاوم و سبک است.کانتینر های یخچالی دارای اسکلت دوجداره هستند و به همین دلیل درجه حرارت را ثابت نگه می دارند و بدین طریق از فساد محصولات و مواد غذایی جلوگیری می شود.تولید و ساخت کانتینر ها ضمن اینکه از استانداردهای بین المللی تابعیت می کند باید براساس معیارهای سازمان بین المللی استاندارد باشد.کانتینر ها را می توان از نقطه نظر ابعاد ٬ وزن٬ اندازه به شرح زیر طبقه بندی نمود..
با توجه به جدول ذکر شده در بالا انواع متفاوتی از کانتینر تولید می شود که برای مصارف گوناگون در شبکه حمل و نقل مورد استفاده قرار می گیرد. البته کانتینر هایی با ارتفاع بیشتر از آنچه که در جدول بالا ذکر گردیده وجود دارد.
کانتینر هایی که با در نظر گرفتن اطلاعات مشرو حه در جدول تولید می شوند عبارتند از:
تذکر:با کلیک روی اعداد یا کلمه می توانید هایی از کانتینر ها را ببینید
1 -کانتینر برای حمل کالای متفرقه (General cargo container)
2 - کانتینر های روباز(Open top containers)
3 - کانتینر هایی که پهلوی آنها باز است.(Open side containers)
4 - کانتیر با ابعاد بزرگ ( High-cube contanier )
5 - کانتینر هایی که رو و پهلوی آنها باز است.(Open top,Open side containers)
6 - کانتینر هایی که رو ٬ پهلو و پشت آنها باز است.( top, Open side ,Open end containers Open )
8 - کانتینر های یخچالی (Refrigerated containers)
9 - کانتینر های عایق دار(Insulated containers)
10- کانتینر های حرارتی(Heated containers)
11- کانتینر های مخزنی(Tank containers)
12 - کانتینر های مخصوص حمل مایعات
13 - کانتینر های مخصوص حمل گاز فشرده
14 - کانتینر های مخصوص حمل کالای فله (Bulk cargo containers)
15 - کانتینر های کفی (Platform containers)
16 - کانتینر های داری تهویه (Ventilated containers)
17 - کانتینر های سوپر رک (Super Rack Containers)
18- کانتینر های ازپهلو باز(flat containers)
مسئولیتهای متصدی حمل ونقل ویا مالکین کشتی حسب وظیفه ونقشی که درکار حمل و نقل کانتینر دارند متفاوت است.اگرمالکین کشتی صرفا به عنوان یک متصدی حمل و نقل دریایی برای حمل و نقل کالا به خارج از کشور اقدام می نمایند مسئول نخواهد بود زیرا کانتینر در ید اختیار او قرار ندارد.اما شرکت های حمل و نقل کانتینری بزرگی وجود دارند که کلیه خدمات را ارائه میکند وحمل و نقل کانتینرها با کشتی های آنها صورت می پذیرد دارای مسئولیت هستند.به هر حال تعیین مسئولیت های متصدی حمل با توجه به وسایل حمل چند گانه مشکل است .مثلا چنانچه کانتینر از طریق زمینی حمل شود مسئولیت براساس شرایط(C.M.R) میباشد.
«معاهده مربوط به قرار داد حمل و نقل کالا از طریق جاده ایی که بنام CMR معروف گردید در 19 ماه مه سال1956 در ژنو به تصویب رسید.»
واژه CMR مخفف: Convention of the Contract for the international Carriage of Good by Rood می باشد.
درحالی که مسئولیت متصدی حمل و نقل دریایی تابع قانون« حمل کالا از طریق دریا»(Carriage of the Goods by the sea Act) قرار دارد.
آنچه لازم است در این مرحله ذکر گردد این واقعیت است که کانتینر یک بسته تلقی نمیشود.بلکه بسته تعداد بسته هایی است که برای حمل در کانتینر قرار داده شده و در سند حمل بدان اشاره گردیده.در این حالت چنانچه کانتینری که حاوی 100بسته لوازم الکترونیکی است مفقود شود و صاحب کالا که نخوا سته ارزش محموله را در سند حمل درج نماید حداکثر مسئولیت حمل کننده در صورت فقدان کانتینر طبق قانون دریایی ایران عبارت است از:
پوند(طلا) 100000=100×100
اما در صورتی که در سند حمل نوشته شده باشد«یک کانتینرکه گفته می شود حاوی 100بسته لوازم یدکی الکترونیکی است» ویا «یک کانتینرحاوی 100بسته لوازم الکترونیکی»ولی با درج متنی به شرح زیر:
«بارگیری و شمرده شده بوسیله فرستنده»( Count Shippers Load and)هرکانتینر یک بسته تلقی می شود که براساس قانون دریایی ایران حداکثر مسئولیت حمل کننده معادل پوند (طلا ) 100=100×1 خواهد بود.
ومقررات مصوبه مانند «هیگ {لاهه} (Hague)، «هیگ ویزبی» (Hafue/visby Rules(1968)), «هامبورک»
(Hamburg), CIM C.M.R, FBL (Fiata Combined Transport Bill of Lading) را برسی نماییم مشاهده می کنیم ضمن اینکه سقف تعهدات متصدی حمل متفاوت است .اما دارای وضعیتی یکنواخت و یکسان هستند .بصورت نمونه اشاره می کنیم که در قوانین مربوط به نظارت بر«بارنامه» (F.B.L)، مقدار 2SDR بعنوان ما با ازاء هر کیلو وزن ناخالص بار تعیین گردیده درحالیکه قوانین و مقررات مربوط به اسناد حمل مرکب کالا تهیه شده توسط ICC/UNCTAD ، چنانچه حمل مرکب شامل حمل دریایی کالا هم باشد SDR 666/ 67برای هربسته و یا 2SDRبه ازاءهرکیلو وزن ناخالص محموله(هر کدام که بیشتر باشد ) تعیین شده است. درصورتی که حمل دریایی وجود نداشته باشد 8/33 SDR به ازاء هرکیلو گرم وزن ناخالص محموله تعیین شده است. در ایران شرکت های بیمه برای حمل کالا با کانتینر 20%تخفیف نرخ برای شرایط W.A All Risk ،F.P.A، منظور می نماید.بیمه گران خارجی پوشش بیمه ای کانتینر را به سه بخش منفک از هم تقسیم نمو ده اند که عبارتند از:
بیمه بدنه کانتینر
بیمه مسئو لیت وارده به اشخاص ثالث که ناشی از جابجایی کانتینرباشد
بیمه مسئولیت متصدی حمل
حمل باکانتینر تا حدود بسیار زیادی باعث کاهش خسارت ناشی از دله ـ دزدی (pilfrage )کالا در مسیر حمل یا در ترمینالها و مبادی ورود و خروج شده است.اما همیشه این خطر وجود دارد که کانتینر به سرقت برده شود. بررسی خسارات ناشی از حمل و نقل کالا با کانتینر ارقام زیر را نشان می دهد .
خسارات وارده به کانتینر بر مبنای محل ایجاد خسارت
در ترمینا لها 60 درصد
درجاده ها 15 درصد
در راه آهن 15 درصد
در دریا / کشتی 10 درصد
در هواپیما تقریبا ناچیز
خسارت وارده به کانتینر بر مبنای محل اصابت
سقف کانتینر 30 درصد
دیواره های کانتینر 15 درصد
در کانتینر 15 درصد
کف کانتینر 15 درصد
سایر جاهای کانتینر 25 درصد
خسارات وارده به کانتینر بر مبنای عامل خسارت
بی مبالاتی در جابجایی 50 درصد
بی توجهی درانبار داری و بستن آن روی کشتی 25 درصد
فشار های بیش از حد هنگام حمل و نقل شامل بدی شرایط جوی 10 درصد
سایر عوامل از جمله ضعف بدنه کانتینر 5 درصد
شناخت ترمینالهای کانتینر در ایران
1900دستگاه واگن لبه دار است که می توان از این امکانات برای حمل و نقل کانتینر در ایران استفاده کرد. راه آهن ایران ـ جلفا علاوه بر داشتن امکانات نگهداری و ترخیص کانتینر دارای جرثتقیل های ریلی مناسب برای جابجایی کانتینرها می باشد. در تبریز در ایستگاهی به نام سبلان که در 15 کیلومتری این شهر واقع است دارای امکانات تخلیه و بارگیری مناسب می باشد .ایستگاه مهر آبادـ راه آهن اصفهان ـایستگاه راه آهن مشهد هم دارای امکانات تخلیه و بارگیری مناسب می باشد .بنادر شهیدرجایی ـ امام خمینی هم دارای امکانات مناسبی جهت بارگیری و تخلیه کانتینر ها می باشند.
تعرفه رایج در ترمینالهای کانتینر ی کشور
بر اساس مصوبه مورخ 29 /2 / 1370شورای عالی ترابری در صورت توقف بیش از حد کانتینرها بر اساس روزهای مجاز توقف علاوه بر کرایه کانتینر باید حق توقفی به شرح زیر به شرکت حمل و نقل پرداخت گردد.
مدت توقف کانتینر20 فوتی با پلاک CSC
30 روز اول معاف
از 31 تا 60 روز 2000 ریال برای هر روز
از 61 تا 120 روز 3000 ریال برای هر روز
از 121 روز به بالا 4000 ریال برای هر روز
مدت توقف کانتینر40 فوتی با پلاک CSC
30 روز اول معاف
از 31 تا 60 روز 4000 ریال برای هر روز
از 61 تا 120 روز 6000 ریال برای هر روز
از 121 روز به بالا 8000 ریال برای هر روز
لازم به توضیح است که شروع دریافت حق معطلی یک ماه پس از تخلیه کالای داخلی کانتینر آغاز می گردد. بدون اینکه محل استقرار کانتینر در نظر گرفته شود.شرکت حمل و نقل پس از دریافت حق معطلی کانتینرها خود باید شخصا نسبت به تسویه حساب فی ما بین اقدام نموده وسیستم بانکی کشور تعهدی برای تخصیص اعتبار ارزی برای این مورد بر عهده ندارد .
ابعاد و اندازه های کانتینر یک استاندارد بین المللی است و می توانید انواع آن را در عکس زیر مشاهده نمایید
